Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Belirtiler, Nedenler ve Tedavi Yöntemleri
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen, dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktivite ile ilgili sorunlara yol açan nörolojik bir bozukluktur. DEHB, bireylerin akademik, sosyal ve iş yaşamında çeşitli zorluklarla karşılaşmasına neden olabilir. Bu yazıda, DEHB'nin belirtileri, nedenleri, tanısı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi vereceğiz.
DEHB Nedir?
DEHB, dikkat süresinin kısalığı, hiperaktivite ve dürtü kontrolünde güçlük gibi belirtilerle karakterize edilen bir gelişimsel bozukluktur. DEHB olan bireyler, dikkati sürdürmekte ve organize olmakta zorlanabilirler. Bu durum, günlük yaşam aktivitelerinde ve görevlerinde aksamalara yol açabilir.
DEHB Belirtileri
DEHB'nin belirtileri genellikle üç ana kategoriye ayrılır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler, farklı bireylerde farklı kombinasyonlarda ve şiddet derecelerinde görülebilir.
1. Dikkat Eksikliği
- Detaylara dikkat edememe ve dikkatsizce hatalar yapma
- Görevleri ve aktiviteleri organize etmede zorluk çekme
- Uzun süreli dikkat gerektiren görevlerden kaçınma veya bu tür görevleri sevmeme
- Görevleri tamamlamada zorluk çekme
- Unutkanlık ve eşyaları sık sık kaybetme
- Dinlemiyor gibi görünme ve talimatları takip edememe
2. Hiperaktivite
- Sürekli hareket halinde olma ve yerinde duramama
- Uygunsuz durumlarda koşma veya tırmanma
- Sessizce oynamakta veya sessiz aktiviteler yapmada zorluk çekme
- Çok konuşma ve sürekli enerji dolu olma
3. Dürtüsellik
- Sorular tamamlanmadan cevap verme
- Sıra beklemekte zorluk çekme
- Başkalarının sözünü kesme veya işlerine karışma
- Aceleci kararlar verme ve sonuçlarını düşünmeden hareket etme
DEHB Nedenleri
DEHB'nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. İşte DEHB'nin gelişiminde rol oynayabilecek bazı faktörler:
1. Genetik Faktörler
DEHB, ailelerde sıkça görülen bir bozukluktur ve genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. DEHB'li bir ebeveyni olan çocukların DEHB geliştirme olasılığı daha yüksektir.
2. Beyin Yapısı ve İşlevi
Araştırmalar, DEHB'li bireylerin beyin yapısında ve işleyişinde bazı farklılıklar olduğunu göstermektedir. Özellikle frontal lobun işleyişindeki aksaklıklar, dikkat ve dürtü kontrolünde sorunlara yol açabilir.
3. Çevresel Faktörler
Hamilelik sırasında alkol veya tütün kullanımı, doğum komplikasyonları ve erken doğum gibi faktörler DEHB riskini artırabilir. Ayrıca, kurşun gibi çevresel toksinlere maruz kalmak da DEHB gelişiminde etkili olabilir.
DEHB Tanısı
DEHB tanısı koymak, karmaşık bir süreçtir ve genellikle bir dizi değerlendirme gerektirir. Bu değerlendirmeler şunları içerebilir:
- Gözlem: Çocuğun veya yetişkinin davranışlarının gözlemlenmesi
- Özgeçmiş: Tıbbi, aile ve gelişim öyküsünün incelenmesi
- Değerlendirme Ölçekleri: Öğretmenler, ebeveynler ve bireylerin kendileri tarafından doldurulan anketler ve ölçekler
- Psikolojik Testler: Dikkat, hafıza ve bilişsel işlevleri ölçen testler
Tanı, genellikle bir çocuk psikiyatrı, psikolog veya nörolog tarafından konur ve bu uzmanlar, belirtilerin ne kadar süredir mevcut olduğunu, hangi ortamlarda görüldüğünü ve bireyin yaşamını ne ölçüde etkilediğini değerlendirirler.
DEHB Tedavi Yöntemleri
DEHB'nin tedavisi, genellikle bireysel ihtiyaçlara ve belirtilerin şiddetine bağlı olarak belirlenir. Tedavi, ilaç tedavisi, davranış terapisi ve eğitim desteği gibi çeşitli yöntemleri içerebilir.
1. İlaç Tedavisi
DEHB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar, uyarıcılar ve uyarıcı olmayan ilaçlardır. Bu ilaçlar, beyindeki belirli kimyasalları düzenleyerek dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktiviteyi iyileştirebilir.
- Uyarıcı İlaçlar: Metilfenidat (Ritalin), amfetamin (Adderall) gibi ilaçlar.
- Uyarıcı Olmayan İlaçlar: Atomoksetin (Strattera), guanfacin (Intuniv) gibi ilaçlar.
2. Davranış Terapisi
Davranış terapisi, DEHB'li bireylerin günlük yaşamlarında daha iyi başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Bu terapi, hedef belirleme, ödül sistemleri kullanma ve problem çözme becerilerini geliştirme gibi stratejiler içerir.
3. Eğitim ve Destek
Eğitimciler ve aileler, DEHB'li bireylere destek sağlamak için özel eğitim programları ve stratejiler kullanabilirler. Bu, sınıf düzenlemeleri, bireyselleştirilmiş eğitim programları ve destek gruplarını içerebilir.
4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Sağlıklı bir yaşam tarzı, DEHB belirtilerini yönetmede önemli rol oynar. Düzenli fiziksel aktivite, dengeli beslenme ve yeterli uyku, DEHB'li bireylerin genel sağlığını ve refahını iyileştirebilir.
Sonuç
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktivite ile ilgili sorunlara yol açan yaygın bir bozukluktur. DEHB'nin belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak, bu bozuklukla başa çıkmada büyük önem taşır. Erken tanı ve uygun tedavi ile DEHB'li bireyler, potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilir ve yaşam kalitelerini artırabilirler. Eğitimciler, aileler ve sağlık profesyonelleri arasındaki işbirliği, DEHB'li bireylerin başarılı bir şekilde yönetilmesine katkı sağlayacaktır.
Bir Aile Psikoloji
- Telefon: 0212 538 10 40 Email: info@biraile.com Web: https://www.biraile.com/
- Mobil: Bayrampaşa 0552 303 77 51 Bakırköy 0552 676 34 51
- Bayrampaşa: Eski Edirne Asfaltı Üzeri, Cevatpaşa Mah., No:367, Kat:1, D:2, Zil-No:1, Bayrampaşa / İstanbul
- Bakırköy: Kartaltepe Mh. Ahu Sk. No:5 İncirli/Bakırköy/İstanbul
Ayrıca internet üzerinden online danışmanlık hizmetimizle dünyanın her yerinden bizden hizmet alabilirsiniz.
